Đầu tư tài chính vào thị trường cà phê và trà Việt Nam

Trong năm 2022, đối với các nhóm ngành công nghiệp tại Việt Nam, thì nhóm ngành sản xuất đồ uống là nhóm có tốc độ tăng trưởng cao nhất so với cùng kỳ năm ngoái, với doanh thu cao hơn 77.5% so với Quý 3/2021. Đặc biệt, doanh số của nhóm nước uống giải khát trong năm 2022 đang gây ấn tượng mạnh nhất, khi đều tăng trưởng ở quý 1 và quý 2 năm 2022, bao gồm cả khu vực thành thị và nông thôn. Thị trường F&B tại Việt Nam là “miếng bánh” béo bở thu hút các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Ngành chuỗi cà phê và trà tại Việt Nam

Thói quen “đi cà phê” của người Việt đã tạo nên một văn hóa cà phê trẻ trung tại quốc gia này, điều này dẫn đến sự ra đời của hàng loạt thương hiệu, quán cà phê trên thị trường. Bên cạnh đó, văn hóa “đi cà phê” không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với uống cà phê, nhưng cụm từ "đi cà phê" đã gần như thay thế hoàn toàn những cuộc hẹn hò, những lời chào mời xã giao làm quen. Nhiều cá nhân “đi cà phê” để giao lưu bạn bè, “đi cà phê” để tìm bạn đời, “đi cà phê” để xả stress sau một ngày căng thẳng, “đi cà phê” để xem bóng đá, “đi cà phê” chỉ vì nó đã trở thành một thói quen. 

Việt Nam sản xuất rất nhiều cà phê, do đó, nguồn đầu tư tài chính lớn vào Việt Nam đã tìm được một trong những hướng đi tiềm năng của nó: đầu tư, phát triển các điểm có thể đáp ứng nhu cầu, thói quen văn hóa “đi cà phê” cho người dân Việt Nam.

Theo Kantar Worldpanel, Nghiên cứu sử dụng đồ uống năm 2022 tại Việt Nam, trà và cà phê đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của người Việt. Ở thành thị, 21% người tiêu dùng uống trà và 18% người tiêu dùng uống cà phê. Theo Nghiên cứu thị trường kinh doanh thực phẩm tại Việt Nam, ngành F&B sẽ tạo ra doanh thu cao hơn gần 610 nghìn tỷ đồng vào năm 2023 so với năm 2018, tăng 18%. Đến năm 2026, có thể đạt 1 triệu tỷ đồng đầu tư tài chính vào lĩnh vực F&B Việt Nam, tăng so với cùng kỳ năm ngoái. Việt Nam sẽ có khoảng 338.600 nhà hàng vào năm 2022, tăng 39% so với năm 2021.

14 công ty chuỗi cà phê nổi tiếng nhất tại Việt Nam có 1.657 địa điểm tính đến tháng 3 năm 2023, tăng 133 cửa hàng so với năm trước. Ngoài Mr., các thương hiệu mới trong nước và quốc tế đã và đang tích cực thâm nhập thị trường Việt Nam. Ví dụ như Highlands, Trung Nguyên, Phúc Long và Starbucks. Những “thương hiệu ngoại” như Cafe Amazon ở Thái Lan (cuối năm 2020), Arabica ở Nhật Bản (2023), Cà phê Rang Rang (2020) đang tranh giành thị phần. Sự xuất hiện của các thương hiệu mới và sự xuất hiện của các công ty cà phê đa quốc gia cho thấy tiềm năng của thị trường Việt Nam và lĩnh vực F&B đang trở nên cạnh tranh khốc liệt như thế nào.

Theo trang thông tin ngành cà phê của Anh Allegra World Coffee Portal, đến năm 2025, sẽ có khoảng 5.200 địa điểm trên tất cả các công ty cà phê Việt Nam.

Chuỗi nội địa tiêu biểu

Theo thống kê từ YouNet Media, 10 thương hiệu chuỗi cửa hàng cà phê lớn nhất đã tạo ra hơn 699.486 cuộc trò chuyện trên mạng xã hội trong nửa đầu năm, chiếm hơn 76% cuộc trò chuyện trong toàn doanh nghiệp. Chuỗi cafe Phúc Long hiện là một trong các doanh nghiệp đầu ngành F&B tại Việt Nam.

Phúc Long, một công ty trà và cà phê được thành lập vào năm 1968, được giới trẻ yêu thích. Khác biệt bởi thức uống pha trộn giữa hương vị đậm đà và đặc trưng của trà và cà phê với hướng kỹ thuật pha chế tiên tiến. Phúc Long là một trong số ít chuỗi đồ uống Việt Nam gây được sự chú ý do đó đã nhận được khoản đầu tư tài chính lớn vào Việt Nam từ Tập đoàn Masan thông qua việc mua lại 85% quyền sở hữu của chuỗi này.

Vào những năm 80, Phúc Long khai trương ba cửa hàng đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh trên đường Lê Văn Sỹ, Trần Hưng Đạo và Mạc Thị Bưởi nhằm giới thiệu sản phẩm  trà và cà phê thuần Việt đến với khách hàng trong nước cũng như quốc tế.

Đặc biệt, cửa hàng Phúc Long Mạc Thị Bưởi toạ lạc tại trung tâm Quận 1 là cửa hàng đầu tiên phục vụ các thức uống Trà pha chế đặc trưng của Phúc Long và Cà-phê pha máy cao cấp thường chỉ được phục vụ tại các nhà hàng sang trọng vào giai đoạn đó.

Năm 2000, công ty TNHH Sản Xuất Thương Mại Phúc Long chính thức được thành lập.

Năm 2007, Phúc Long sở hữu đồi chè tại Thái Nguyên. Họ nhận thấy Trà Thái Nguyên cạnh tranh được về hương vị, hình thức và chất nước đặc trưng nhưng cũng giống như các loại trà ở các địa phương khác, việc kiểm soát các thành phần dư lượng theo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của thế giới thì trà Thái Nguyên vẫn chịu chung số phận “chưa phù hợp tiêu chuẩn”.  Xác định rõ mục tiêu cần duy trì và bảo vệ chất lượng tự nhiên vốn có của trà Thái Nguyên, chính vì vậy họ nhanh chóng quyết định đầu tư xây dựng nhà máy chế biến trà ngay tại Thái Nguyên. 

Thông qua việc đặt nhà máy ngay tại vùng nguyên liệu, Phúc Long có thể duy trì được cái “chất” của trà Thái một cách trọn vẹn đồng thời hạn chế tối đa các điều kiện nuôi trồng, thu hoạch và chế biến trà nhằm đảm bảo tốt nhất các vấn đề quản lý chất lượng tổng thể. Đồng thời trong năm 2007, Phúc Long đầu tư nhà máy chế biến trà và cà phê tại Bình Dương được trang bị nhiều thiết bị và máy móc hiện đại, có chứng nhận HACCP- quy trình đảm bảo đủ tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, với mục tiêu đảm bảo cung ứng nguồn sản phẩm chất lượng, phục vụ thị trường trong nước và đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Cũng từ đây, Trà Phúc Long đã đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn để có mặt tại các thị trường khó tính như: Mỹ, Nhật Bản, Indonesia, Philippines…

Từ một loại nước giải khát được coi là “đặc sản” của thành phố. Chỉ sau hơn 1 năm "về chung một nhà" với Masan, mảng kinh doanh F&B này đã phủ rộng ra 27 tỉnh thành, trong đó có TP.HCM. Đến cuối năm 2022, chuỗi này sẽ có 132 địa điểm hàng đầu, con số này sẽ tăng hơn gấp đôi kể từ khi Masan mua lại chuỗi này và sẽ thu hẹp đáng kể khoảng cách với các công ty F&B khác.

Thách thức của chuỗi cà phê nước ngoài tham gia thị trường Việt Nam

Mặc dù bối cảnh cà phê ở Việt Nam có vẻ rất hứa hẹn, nhưng nó không đồng nghĩa với việc dễ dàng tham gia. Nhiều thương hiệu nước ngoài vẫn đang gặp khó khăn trong việc mở rộng hơn nữa địa điểm và đầu tư tài chính vào thị trường cà phê Việt Nam.Theo một bài báo đăng trên tờ Nikkei Asia vào tháng 3, các cửa hàng cà phê địa phương ở Việt Nam đã bảo vệ ngành công nghiệp trị giá 1 tỷ đô la này vì mức giá cạnh tranh. Hương vị riêng biệt và văn hóa uống cà phê tiếp theo là lý do tại sao người Việt Nam chọn uống cà phê Việt Nam.

Cà phê sữa đá, được pha chế từ cà phê phin, sữa đặc và thường được pha với hạt Robusta đắng, là một trong những loại đồ uống được tiêu thụ nhiều nhất ở Việt Nam. Hơn 90% diện tích đất trồng cà phê của Việt Nam được dành để sản xuất loại hạt này, giúp Việt Nam trở thành nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới.

Trong khi điều này đang xảy ra, phần lớn các chuỗi nước ngoài cung cấp cà phê làm từ hạt Arabica, có lượng caffein chỉ bằng một nửa so với Robusta và hương vị đặc trưng, chua và đắng vừa phải chứ không giống cà phê Việt Nam. Việc sử dụng hạt cà phê Arabica, đòi hỏi nhiều nguồn lực hơn để canh tác và sản xuất so với hạt cà phê Robusta, góp phần làm cho thức uống có giá cao hơn.
Arabica, một công ty cà phê Nhật Bản có hơn 150 cửa hàng hoạt động tại khoảng 20 quốc gia trên thế giới, dường như đang gặp khó khăn ở thị trường Việt Nam. Mặc dù lần đầu tiên đơn vị này được chú ý vì tính thẩm mỹ đơn giản và cà phê cao cấp, và họ đã thành công trên thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, các quan sát cho thấy Arabica không có phản ứng tích cực tại Việt Nam. Có ý kiến phàn nàn rằng đồ uống ở đây quá đắt so với chất lượng và mức độ phục vụ. Espresso là thức uống rẻ nhất trong danh sách với giá 65.000 đồng cho một ly loại nhỏ.

Theo bà Grace Chia, chuyên gia phân tích cấp cao của Euromonitor International, Coffee Bean & Tea Leaf đang gặp khó khăn tại Việt Nam. Coffee Bean đắt hơn Highlands Coffee đối với người tiêu dùng địa phương. Tuy nhiên, nó không cung cấp đồ uống theo mùa như Starbucks và cũng mất nhiều thời gian hơn để thích nghi với các sự kiện độc đáo tại Việt Nam.

Mặc dù có hơn 30.000 địa điểm trên toàn thế giới và đạt được thành công trên toàn cầu, Starbucks hiện nắm giữ chưa đến 3% thị phần cà phê Việt Nam. Mặc dù cà phê là thức uống phổ biến ở Việt Nam, nhưng các cửa hàng lớn như Starbucks vẫn gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với cà phê đường phố, cà phê bình dân hay cà phê pha tại nhà. Trên thực tế, chỉ có 1 người Việt Nam trong số 1.673.109 người tiêu thụ cà phê Starbucks.

Xu hướng tiêu dùng trong tương lai

Đây là kết luận được rút ra từ việc xem xét thị trường kinh doanh ẩm thực Việt Nam trong nửa đầu năm 2023. Một trong những thành phần chính được iPOS.vn lựa chọn và đưa vào bản tin của công ty là cuộc khảo sát được thực hiện với 137 nhà hàng/quán cà phê và 200 khách hàng tại một số vùng, tỉnh thành trên cả nước, cụ thể là Hà Nội và TP.HCM.

Cuộc thăm dò tiết lộ rằng những người trẻ tuổi thường chi tiêu nhiều hơn, đặc biệt, có tới 47,5% người tiêu dùng thừa nhận mức chi tiêu trong 6 tháng đầu năm cao hơn cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy những cá nhân có tốc độ tăng trưởng chi tiêu cao nhất nằm trong độ tuổi từ 23 đến 25. Theo kết quả thăm dò ý kiến 137 chủ nhà hàng/quán cà phê dự đoán tình hình kinh doanh ngành F&B nửa cuối năm 2023, hơn 40% doanh nghiệp F&B dự đoán thị trường sẽ tiếp tục phát đi những tín hiệu tốt vào cuối năm. Tuy nhiên, có tới 38% nhà điều hành nhà hàng/quán cà phê tin rằng cạnh tranh trong ngành thực phẩm sẽ lớn hơn.

Có tới 50% thực khách được hỏi cho biết họ sẽ duy trì mức chi tiêu hiện tại và 17,5% cho biết họ muốn chi tiêu nhiều hơn. Hơn nữa, 32,5% người tiêu dùng dự đoán rằng họ sẽ cắt giảm chi tiêu vào năm 2023.