Cải tiến trong Logistics tạo ra cơ hội kinh doanh tại Việt Nam
Thuật ngữ "logistics" lần đầu tiên được quân đội sử dụng để mô tả các phương pháp được quân nhân sử dụng để mua, lưu trữ và vận chuyển thiết bị và vật tư. Cụm từ này ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong thế giới doanh nghiệp, đặc biệt là các tổ chức trong lĩnh vực công nghiệp, để mô tả việc quản lý và di chuyển các nguồn lực thông qua chuỗi cung ứng.
Logistics là gì?
Nói một cách đơn giản, dịch vụ tốt nhất để giao và di chuyển các mặt hàng từ địa điểm sản xuất đến khách hàng gọi là logistics hay dịch vụ hậu cần. Cụ thể, việc lập kế hoạch và kiểm soát việc vận chuyển hàng hóa hoặc thông tin về nguyên vật liệu từ điểm xuất phát đến điểm tiêu thụ theo yêu cầu của khách hàng là trách nhiệm của các doanh nghiệp logistics. Các công ty phải luôn làm việc để cải thiện và tập trung vào số lượng, chất lượng, thời gian và giá cả của dịch vụ nếu họ muốn cạnh tranh thành công trên thị trường này.
Lĩnh vực hậu cần bao gồm cả các nhiệm vụ đóng gói, lưu kho, lưu trữ, luân chuyển các mặt hàng và xử lý hàng hóa bị hư hỏng bên cạnh việc giao và nhận.
Logistics ở châu Á
Logistics đóng một vai trò không thể thiếu trong sự phát triển của nền kinh tế của một quốc gia thông qua việc đảm bảo dòng chảy hàng hóa thông suốt. Nhiều quốc gia đã có thể áp dụng các mô hình hậu cần thành công có thể tối đa hóa hiệu quả trong khi vẫn giữ chi phí thấp. Các quốc gia châu Á đã phát triển các mô hình hậu cần thành công bao gồm Trung Quốc, Singapore và Ấn Độ. Theo một nghiên cứu về logistics của Bộ Công Thương, các quốc gia này đã tận dụng lợi thế lớn về vị trí địa lý chiến lược và áp dụng số hóa trong các quy trình của họ trong khi đầu tư rất nhiều vào cơ sở hạ tầng của họ.
Logistics tại Việt Nam
Ngành logistics của Việt Nam đã phát triển đáng kể trong vài năm qua với quy mô 40–42 tỷ USD/năm và tốc độ trung bình 14–16%/năm. Kết quả xuất nhập khẩu sản phẩm đạt mức cao kỷ lục 732,5 tỷ USD trong năm 2022, tăng 9,5% so với năm 2021, phần lớn nhờ vào sự tăng trưởng của doanh nghiệp và tầm cỡ của dịch vụ logistics.
Thị trường logistics Việt Nam được xếp thứ 11 trong số 50 thị trường logistics toàn cầu đang phát triển theo Agility Ranking 2022. Việt Nam đứng thứ tư về "cơ hội logistics quốc tế" vì đang trở thành một địa điểm nổi tiếng hơn với nhiều cơ hội kinh doanh Việt Nam đang cố gắng đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ.
Theo Cục xuất nhập khẩu có hơn 5.000 doanh nghiệp hoạt động trên thị trường logistics Việt Nam. 89% trong số đó là các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam, trong khi 10% là các công ty liên doanh. Mặc dù họ chỉ chiếm 1% số doanh nghiệp, nhưng các công ty 100% vốn nước ngoài với nhiều tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực hậu cần cung cấp dịch vụ hậu cần xuyên biên giới. Do phần lớn các công ty logistics có quy mô vừa và nhỏ nên vẫn còn rất nhiều cơ hội kinh doanh tại Việt Nam trong lĩnh vực này. Việt Nam có nhiều lợi thế để phát triển logistics nhưng vẫn còn một số hạn chế. Tuy nhiên, những hạn chế này có thể được khắc phục thông qua đầu tư chiến lược để tận dụng tối đa những lợi thế hiện tại.
Các điểm cần lưu ý và tiềm năng trong tương lai của logistics
Vị trí địa lý
Biển Đông, “cầu nối” giao thương trọng yếu trên bản đồ hàng hải toàn cầu, chỉ tiếp giáp với Việt Nam. 29 trong số 39 tuyến đường biển hiện đang được sử dụng trên khắp thế giới đi qua Biển Đông. Khu vực Biển Đông có 1 tuyến xuyên suốt và 5 tuyến liên kết nằm trong số 10 tuyến hàng hải hàng đầu thế giới. Một phần tư số tàu biển hoạt động trên toàn thế giới đi qua Biển Đông mỗi ngày, nơi có trung bình 250–300 chuyến quá cảnh. Trong số này có hơn 50% có trọng tải trên 5.000 DWT và khoảng 15-20% có trọng tải từ 30.000 DWT trở lên.
Có nhiều địa điểm phát triển cảng biển dọc theo 3.260 km bờ biển phía đông của Việt Nam, một số trong số đó có thể được sử dụng để xây dựng cảng nước sâu, chẳng hạn như Cái Lân và một số địa điểm ở Vịnh Hạ Long và vùng Bái Tử. Danh sach: Lạch Huyện, Đình Vũ, Cát Hải, Đồ Sơn, Nghi Sơn, Cửa Lò, Hòn La, Vũng Áng, Chân Mây, Đà Nẵng, Dung Quất, Vân Phong, Cam Ranh, Vũng Tàu, Thị Vai...
Việt Nam nằm trên con đường xuyên Á dài 140.479 km. Quãng đường đi trên lãnh thổ Việt Nam dài 2.678 km. Ủy ban Kinh tế và Xã hội Châu Á và Thái Bình Dương (ESCAP) đã khởi động Con đường Xuyên Á với mục đích kết nối các đường cao tốc của Châu Á và thúc đẩy thương mại đường bộ giữa các quốc gia Châu Á và Châu Âu.
Ngoài ra, Việt Nam nằm trên Hành lang Kinh tế Đông Tây (EWEC). Về địa lý, trục chính của hành lang là tuyến đường dài 1.450 km chạy qua miền Trung và Bắc Lào, Đông Bắc Thái Lan, Đà Nẵng (VN) ở phía Đông và Mawlamyine (Myanmar) ở phía Tây. Tuyến giao thông này sẽ đóng vai trò huyết mạch, cắt ngang các khu vực trung lưu của Đông Nam Á trên trục giao thông Đông Tây và quan trọng nhất là bắc cầu giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương với một khoảng cách không thể ngắn hơn. Hành lang kinh tế Đông Tây được khánh thành vào tháng 6/2009, tạo điều kiện cho các phương tiện vận tải hàng hóa của Việt Nam và Thái Lan có thể vận chuyển và nhận sản phẩm tại nước của nhau. Lợi thế này đã làm tăng đáng kể khả năng giao hàng không tốn kém, nhanh chóng và hiệu quả. Lợi thế về vị trí địa lý cho phép doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội giao thương với nhiều quốc gia trong khu vực châu Á và xa hơn nữa.
Phát triển cơ sở hạ tầng, tạo cơ hội kinh doanh cho ngành logistics Việt Nam
Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Thương mại), phát biểu tại Hội nghị thường niên năm 2022 của Hiệp hội Logistics Việt Nam, ngành logistics Việt Nam có nhiều lợi thế để phát triển.
Ví dụ, nhiều cộng đồng hiện có kế hoạch và quy hoạch tổng thể để phát triển hậu cần. Ngoài ra, xu hướng cơ hội kinh doanh của Việt Nam trong lĩnh vực hậu cần đang tăng lên nhanh chóng, thể hiện rõ qua các sáng kiến về cơ sở hạ tầng như xây dựng đường cao tốc, đầu tư vào sân bay Long Thành, tăng trưởng cảng biển và phát triển các cơ sở hậu cần mới. Hơn nữa, sự tham gia này bao gồm vốn từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng như các nhà đầu tư trong nước và các quỹ nhà nước. “Khi doanh nghiệp nước ngoài nhìn nhận thị trường logistics Việt Nam là thị trường có khả năng sinh lời cao thì tốc độ và dòng vốn đổ vào ngành logistics sẽ rất lớn. Tăng đầu tư cũng tạo ra sự chuyển biến về hạ tầng, khi đó, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ có điều kiện phát triển tốt hơn”, ông Trần Thanh Hải nói.
Sản lượng thương mại tại Việt Nam đang phục hồi và tăng trưởng rất tốt là lợi ích tiếp theo. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu kỷ lục của Việt Nam bước đầu vượt 700 tỷ USD vào ngày 15/12. Đây được xem là một lợi ích lớn cho ngành logistics vì nó sẽ làm tăng nhu cầu về dịch vụ logistics khi số lượng hàng hóa được sản xuất, lưu thông và trao đổi trong nước ngày càng nhiều, thương mại quốc tế tăng lên. Nghiên cứu của Agility từ năm 2021 cho thấy hơn 20% GDP của Việt Nam được chi cho logistics. Trong khi chi phí logistics trung bình toàn cầu chỉ xấp xỉ 11% GDP.
Hạ tầng giao thông và hạ tầng công nghệ chiếm phần lớn trong hệ thống hạ tầng logistics. Cùng với các hệ thống phụ trợ như đường cao tốc, nhà ga, sân bay và cảng biển, cơ sở hạ tầng giao thông vận tải bao gồm các tuyến đường hàng không, đường thủy, đường bộ và đường sắt. Cơ sở hạ tầng cho công nghệ thông tin bao gồm các chương trình phần mềm và công cụ điện tử để quản lý hàng tồn kho, quy trình và vận chuyển.
Cơ sở hạ tầng ở Việt Nam hiện nay vẫn còn kém phát triển và thiếu đồng bộ. Cụ thể, việc bố trí kho bãi, cảng biển còn phân tán, thiếu tính liên kết, hạ tầng đường bộ (đặc biệt là đường cao tốc) nối giữa các đô thị với nhau. Điều này gây trở ngại lớn cho việc mở rộng các hoạt động liên quan đến vận chuyển nguyên vật liệu, kho bãi và quản lý chuỗi cung ứng hoàn chỉnh tại Việt Nam hiện nay. Điểm nghẽn hạ tầng hiện nay tại các cảng hàng không, cảng biển, kho bãi, theo bà Lê Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Thương mại, Công ty SLP Việt Nam, là chưa được chuẩn hóa và phân bổ. Đặc biệt, hệ thống kho bãi được quy hoạch có sự khác biệt giữa miền Bắc và miền Nam, điều này đặt ra những hạn chế về khả năng luân chuyển hàng hóa trên toàn quốc.
Phần lớn các nhiệm vụ hậu cần do các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện hiện nay đều tuân theo quy trình chuẩn đã được thiết lập. Mặc dù việc sử dụng công nghệ thông minh có thể tăng tính linh hoạt trong dịch vụ logistics tại Việt Nam, nhưng quy mô và văn hóa doanh nghiệp của các doanh nghiệp cuối cùng lại là nguyên nhân dẫn đến tình trạng khan hiếm các giải pháp sáng tạo. Do sự thiếu hụt nguồn nhân lực và sự phức tạp trong quản lý và triển khai các dịch vụ hậu cần, nên ngay cả khi sử dụng các giải pháp chuyển đổi số, quy trình chuỗi cung ứng vẫn chưa được tối ưu hóa.
Việc nguồn nhân lực của Việt Nam còn thiếu so với nhu cầu thực tế cả về chất lượng và số lượng là một trong những trở ngại chính mà ngành logistics phải đối mặt. Khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho thấy chỉ có khoảng 5-7% nhân sự làm việc trong lĩnh vực logistics được đào tạo bài bản.
Xu hướng sắp tới trong logistics
Sự bùng phát của COVID-19 đã làm tăng nhận thức và hỗ trợ cho xu hướng chuyển đổi kỹ thuật số. Đặc biệt trong lĩnh vực hậu cần, các tổ chức ngày càng muốn trưng bày toàn bộ chuỗi cung ứng của mình khi công nghệ vượt ra ngoài "track & trace" - quản lý và theo dõi. Một cuộc thăm dò của Alloy Technologies cho thấy 92% giám đốc điều hành từ các công ty hậu cần tin rằng quản lý chuỗi cung ứng là điều cốt yếu để thành công. Tuy nhiên, chỉ 27% trong số họ có thể số hóa đúng cách công ty của họ. Điều này chứng tỏ, chuyển đổi số là xu thế tất yếu của ngành logistics nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng có thể triển khai thành công. Tuy nhiên, nếu được thực hiện đúng, nó thực sự có thể thúc đẩy ngành logistics Việt Nam, cho phép mở rộng các cơ hội kinh doanh tại Việt Nam.
Masan logistics - Supra
Là một tập đoàn chuyên về hàng tiêu dùng và bán lẻ, logistics đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chi phí, phân phối sản phẩm và có thể là các cơ hội kinh doanh xa hơn tại Việt Nam cho Masan. Do đó, công ty đã chủ động đầu tư vào hệ thống logistics được trang bị công nghệ AI và ML của riêng mình.
Lĩnh vực bán lẻ đòi hỏi một chuỗi cung ứng đặc biệt và cực kỳ phức tạp do đặc điểm của nó là tần suất đặt hàng cao, chủng loại sản phẩm đa dạng và khối lượng mặt hàng lớn. Hệ thống “khủng” của WinCommerce với khoảng 3.500 điểm bán lẻ, hơn 30 triệu khách hàng hàng tháng và hàng triệu hàng hóa phải được gửi nhanh chóng đến 62/64 tỉnh thành trên khắp Việt Nam khiến logistics trở thành một thành phần quan trọng của chuỗi cung ứng.
Thay vì chỉ dựa vào nguồn lực con người, Supra sử dụng các kỹ thuật AI & ML để đặt hàng cho một số sản phẩm và đang phát triển đều đặn. Để giúp giữ chi phí vận chuyển ở mức thấp nhất có thể, công nghệ máy học sẽ phân tích cơ sở dữ liệu để xác định các cửa hàng có mức tiêu thụ sản phẩm cao nhất, từ đó đặt hàng vận chuyển và xác định lộ trình giao hàng tốt nhất.
Supra chịu trách nhiệm phân phối 45% sản phẩm khô của WinCCommerce, giúp giảm 13% chi phí cung cấp trên mỗi sản phẩm cho WCM trong năm đầu tiên hoạt động và giảm giá bán lẻ cho người tiêu dùng. Trí tuệ nhân tạo đang được Supra sử dụng để lập kế hoạch cung cấp hợp lý, ngăn ngừa tình trạng thiếu và thừa hàng tồn kho.
Tuy nhiên, đóng góp quan trọng nhất của Supra chính là khả năng WinCommerce quản lý tập trung chất lượng sản phẩm tại hệ thống kho DC, đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định và đồng nhất trên toàn bộ hệ thống cửa hàng, siêu thị WinMart/WinMart+. Tỷ lệ các mặt hàng được cung cấp tại các siêu thị WinMart, cửa hàng WinMart+ và WIN đã tăng từ 65% lên 80% kể từ khi Supra bắt đầu hoạt động. Do đó, khi WCM mở rộng hệ thống của mình và đặt mục tiêu thiết lập 5.000 điểm bán hàng trải dài từ thành thị đến nông thôn vào cuối năm 2023, điều này sẽ giúp tạo ra lợi thế cạnh tranh lâu dài.