Thương mại hiện đại và triển vọng tiêu dùng tại Việt Nam

Theo Trung tâm WTO và Thương mại Quốc tế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hành vi tiêu dùng của người Việt đã thay đổi gần đây do sự gia tăng của tầng lớp trung lưu trên khắp cả nước. Mặc dù ở Việt Nam, khoảng 65% dân số sống ở các khu vực nông thôn trong khi chỉ có 35% sống ở khu vực đô thị, nhưng giá cả vẫn là một yếu tố quan trọng trong quyết định mua sắm của người tiêu dùng. Nhờ vào việc ký kết các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), Việt Nam đã mở rộng hợp tác với các quốc gia và khu vực không chỉ ở châu Á mà còn khắp nơi trên thế giới.

Khám phá thị trường tiêu dùng của Việt Nam: các kênh phân phối đa đạng

Hiện nay, thị trường tiêu dùng của Việt Nam là một bức tranh nhiều màu sắc gồm các kênh phân phối đa dạng giống như các quốc gia khác trên thế giới, chủ yếu là Thương mại Truyền thống (GT) và Thương mại Hiện Đại (MT). GT, bao gồm các cửa hàng địa phương và các chợ truyền thống, cho phép khách hàng tiếp cận rộng rãi thông qua việc tương tác cá nhân giữa người mua hàng và người bán. Kênh này phục vụ tốt cho các sản phẩm địa phương với sự quản lý đơn giản hơn. Ở Việt Nam, kênh này đã trở nên phổ biến từ lâu, với sự tham gia của nhiều cá nhân và doanh nghiệp ở 63/63 tỉnh thành của đất nước.

Mặt khác, MT, được đại diện bởi các siêu thị lớn và chuỗi cửa hàng bán lẻ, cung cấp sự tiếp cận đến một lượng lớn người tiêu dùng với việc quản lý hàng hóa tiên tiến. Đây là lựa chọn lý tưởng cho các doanh nghiệp và tập đoàn nhắm đến thị trường rộng lớn và sản phẩm tiêu dùng hàng loạt, mặc dù đòi hỏi đầu tư đáng kể và đối mặt với sự cạnh tranh. Mặc dù mới xuất hiện ở Việt Nam trong vài thập kỷ gần đây, MT đã phát triển nhanh chóng do quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa mở rộng ở các thành phố và thị trấn.

Thương mại Truyền thống và Thương mại Hiện đại: Ưu điểm và Nhược điểm

Định nghĩa về Thương mại Truyền thống

Thương mại Truyền thống, đại diện cho một hình thức phân phối truyền thống. Dưới đây là các điểm mạnh và điểm yếu liên quan đến Thương mại Truyền thống.

Ưu điểm của Thương mại Truyền thống

Tiếp cận rộng rãi: Thương mại Truyền thống bao gồm nhiều cửa hàng địa phương, cửa hàng tạp hóa và chợ truyền thống. Mạng lưới rộng lớn này làm cho việc tiếp cận người tiêu dùng ở nhiều địa điểm khác nhau, thậm chí ở các vùng xa xôi.

Tương tác cá nhân: Nhân viên cửa hàng trong các cửa hàng Thương mại Truyền thống, tuy số lượng ít, thường am hiểu về các sản phẩm họ bán. Điều này tạo điều kiện cho sự tương tác cá nhân giữa khách hàng và người bán, cho phép dịch vụ cá nhân hóa hơn và các đề xuất sản phẩm phù hợp hơn.

Quản lý đơn giản hóa: Do quy mô nhỏ hơn so với Thương mại Hiện đại, việc quản lý và duy trì mối quan hệ với các khách hàng của các cửa hàng GT thường đơn giản hơn.

Nhược điểm của Thương mại Truyền thống

Quy mô hạn chế: Thương mại Truyền thống thường có hạn chế về quy mô và có thể không phù hợp nếu doanh nghiệp muốn nhắm đến thị trường lớn hơn hoặc bán sản phẩm với khối lượng lớn.

Khó khăn trong việc theo dõi: Việc theo dõi hiệu suất bán hàng và tồn kho trong các cửa hàng Thương mại Truyền thống nhỏ có thể gặp khó khăn và hiệu quả kém hơn so với Thương mại Hiện đại.

Định nghĩa về Thương mại Hiện đại

Thương mại Hiện đại, còn được gọi là Bán lẻ Hiện đại, thường bao gồm các siêu thị lớn, chuỗi cửa hàng bán lẻ và các trung tâm mua sắm. Dưới đây là các điểm mạnh và điểm yếu liên quan đến Thương mại Hiện đại.

Ưu điểm của Thương mại Hiện đại

Quy mô lớn: Thương mại Hiện đại cho phép bạn tiếp cận một lượng lớn người tiêu dùng trong thời gian ngắn. Điều này đặc biệt có lợi cho hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) và các sản phẩm dành cho tiêu dùng hàng loạt.

Cơ hội quảng cáo: Các sản phẩm trong các cửa hàng Thương mại Hiện đại thường có cơ hội để trưng bày và quảng cáo hấp dẫn, thu hút sự chú ý của người mua và có thể làm tăng doanh số bán hàng.

Theo dõi dễ dàng: Các cửa hàng Thương mại Hiện đại thường sử dụng hệ thống quản lý tồn kho tiên tiến, giúp việc theo dõi các con số bán hàng và lựa chọn sản phẩm dễ dàng hơn.

Nhược điểm của Thương mại Hiện đại

Yêu cầu tài chính cao: Để tiếp cận các kênh Thương mại Hiện đại, thường cần đầu tư lớn cho quảng cáo, khuyến mãi và đàm phán với các chuỗi cửa hàng bán lẻ lớn.
Cạnh tranh gay gắt: Do quy mô lớn, các cửa hàng Thương mại Hiện đại thu hút sự cạnh tranh gay gắt, đặc biệt từ các thương hiệu đã được thử nghiệm và thị trường đang cạnh tranh để có vị trí đẹp trên kệ.

Xây dựng mối quan hệ phức tạp: Đàm phán với các chuỗi cửa hàng bán lẻ lớn có thể phức tạp và tốn thời gian, đòi hỏi kỹ năng.

So sánh giữa GT và MT

Quy mô

Thương mại Truyền thống: Lý tưởng cho các doanh nghiệp nhỏ đến trung bình có sản phẩm cục bộ. Không phù hợp cho các sản phẩm có nhu cầu cao hoặc thị trường tiềm năng lớn hơn.

Thương mại Hiện đại: Thích hợp cho các doanh nghiệp nhằm đến một lượng lớn người tiêu dùng một cách nhanh chóng. Lý tưởng cho các sản phẩm dành cho thị trường hàng loạt có doanh số cao.

Tương tác Cá nhân

Thương mại Truyền thống: Cung cấp ưu điểm của tương tác cá nhân giữa khách hàng và người bán, điều này có thể dẫn đến mối quan hệ khách hàng tốt hơn và sự trung thành.

Thương mại Hiện đại: Mặc dù tương tác cá nhân có thể bị hạn chế trong các cửa hàng lớn hơn, Thương mại Hiện đại tập trung vào sự tiện lợi và sự đa dạng.

Quản lý

Thương mại Truyền thống: Dễ quản lý hơn do số lượng cửa hàng ít hơn và hoạt động đơn giản hóa.

Thương mại Hiện đại: Yêu cầu các hệ thống tiên tiến cho việc quản lý tồn kho, có thể phức tạp hơn nhưng hiệu quả hơn.

Chi phí và Đầu tư

Thương mại Truyền thống: Thường yêu cầu đầu tư ban đầu thấp hơn, làm cho nó truy cập được cho các doanh nghiệp nhỏ với nguồn ngân sách hạn chế.

Thương mại Hiện đại: Đòi hỏi đầu tư lớn cho quảng cáo, tiếp thị và thương lượng với các chuỗi cửa hàng bán lẻ lớn.

Cạnh tranh

Thương mại Truyền thống: Đối mặt với mức cạnh tranh trung bình ở cấp địa phương, chủ yếu từ các doanh nghiệp cùng quy mô.

Thương mại Hiện đại: Gặp phải sự cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu đã được thiết lập và các doanh nghiệp cạnh tranh để có không gian trên kệ.

Tiếp cận Khách hàng

Thương mại Truyền thống: Hiệu quả cho việc tiếp cận người tiêu dùng ở nhiều địa điểm khác nhau, bao gồm cả các khu vực nông thôn và xa xôi.

Thương mại Hiện đại: Nhắm đến người tiêu dùng ở các thành phố và vùng ngoại ô, cung cấp sự tiện lợi và một lựa chọn sản phẩm đa dạng.

Quản lý Tồn kho

Thương mại Truyền thống: Việc theo dõi tồn kho có thể ít chính xác hơn và có thể đòi hỏi công việc thủ công hơn ở các cửa hàng nhỏ.

Thương mại Hiện đại: Sử dụng các hệ thống quản lý tồn kho tiên tiến, đảm bảo việc theo dõi chính xác về số lượng bán hàng và mức tồn kho.

Sự lựa chọn giữa Thương mại Truyền thống và Thương mại Hiện đại của người tiêu dùng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sản phẩm, mục tiêu tiếp thị và ngân sách. Hiểu rõ đối tượng mục tiêu của bạn và điều chỉnh sự lựa chọn kênh phân phối của bạn tương ứng là rất quan trọng để thành công trong thị trường cạnh tranh ngày nay.

Xu hướng của Thương mại Hiện đại tại Việt Nam

Tổng quan về các kênh thương mại tại Việt Nam

Hành trình kinh tế của Việt Nam đã không có gì ngoại trừ sự đáng kể, với tỷ lệ tăng trưởng GDP luôn trên trung bình toàn cầu, ổn định ở mức 5,9% trong vòng mười năm qua và không bị ảnh hưởng nhiều bởi đại dịch COVID-19. Sự tăng trưởng kinh tế này đã dẫn đến sự tăng lên đáng kể về thu nhập, tạo ra một tầng lớp trung lưu mới, chủ yếu tập trung ở các khu vực đô thị, sẵn sàng  trải nghiệm tiêu dùng theo cách mới với các sản phẩm chất lượng cao. Theo McKinsey, hơn 30 triệu người tiêu dùng Việt Nam hiện nay thuộc tầng lớp trung lưu này, thể hiện sức mua sắm gia tăng và ước vọng của họ.

Cuộc khảo sát của PwC mang tên Báo cáo hành vi toàn cầu của Việt Nam - Người tiêu dùng thích nghi với thị trường biến đổi được công bố vào tháng 4 vừa qua đã ghi nhận xu hướng này, cho thấy rằng 66% người tiêu dùng Việt Nam tỏ ra lạc quan về triển vọng tài chính tương lai của họ. Lạc quan này thúc đẩy sự xu hướng tiêu dùng cho việc cải thiện lối sống, chẳng hạn như du lịch, hoạt động giải trí và sản phẩm cao cấp.

Thị trường tiêu dùng của Việt Nam đa dạng hóa thông qua hai kênh phân phối chính: Thương mại Truyền thống (GT) và Thương mại Hiện đại (MT). Cả McKinsey và PwC đều đồng tình rằng GT phổ biến ở các vùng nông thôn, trong khi MT thu hút người tiêu dùng đô thị và ngoại ô. PwC tiết lộ rằng 67% người tham gia khảo sát ưa thích mua sắm tại siêu thị và siêu thị tự chọn, cho thấy sự phát triển của MT tại Việt Nam.

Thị phần đóng góp bán lẻ và số lượng cửa hàng hiện đại tự phục vụ (Nguồn: Cimigo)

Một báo cáo mang tên Xu hướng Người tiêu dùng Việt Nam năm 2023 của Cimigo thấy sự phát triển của Thương mại Hiện đại cùng với Thương mại Điện tử qua từng năm, với 9,071 điểm bán lẻ hiện đại vào năm 2022. Trong khi sự hiện đại được đón nhận, những giá trị truyền thống vẫn tiếp tục thống trị thị trường tiêu dùng tại Việt Nam. Người tiêu dùng ngày càng kỹ tính hơn, ưa thích các sản phẩm phù hợp với giá trị của họ và mang lại trải nghiệm chân thực. Nghiên cứu của McKinsey cho thấy niềm tin là yếu tố quan trọng trong quyết định mua sắm, với 63% người tiêu dùng đánh giá cao các thương hiệu đáng tin cậy và minh bạch.

Sự ưa thích này cho thấy chất lượng và nguyên bản mở rộng đến thực phẩm và đồ uống, với cuộc khảo sát của PwC tiết lộ rằng 85% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng trả nhiều hơn cho các sản phẩm cao cấp và hữu cơ. Điều này tạo cơ hội cho các thương hiệu để tham gia vào nhu cầu tăng trưởng đối với các sản phẩm có chất lượng cao và tính bền vững.

Một cái tên đáng chú ý trong ngành thương mại hiện đại của Việt Nam là WinCommerce, một công ty thành viên thuộc Tập đoàn Masan. WinCommerce với hơn 3,500 cửa hàng WinMart/WinMart+/WIN trên khắp Việt Nam đã trở thành một trong những tập đoàn hàng đầu trong ngành bán lẻ. Đáng chú ý, những cửa hàng này liên kết tốt với các sản phẩm và dịch vụ khác trong hệ sinh thái của Masan từ thịt mát (MEATDeli), rau sạch (WinEco), ngân hàng (Techcombank), viễn thông (Wintel), dược phẩm (Dr.WIN), thực phẩm và đồ uống (Phúc Long)... Với chương trình Hội viên WIN, hơn 6 triệu người tiêu dùng Việt Nam hiện nay có thể tận hưởng 20% giảm giá cho mỗi lần mua sắm sản phẩm MEATDeli và WinEco. Tiếp cận này giữ cho sự kết nối giữa người tiêu dùng và nguồn gốc sản phẩm của họ trong khi cung cấp sự tiện lợi của một môi trường mua sắm hiện đại.

Thương mại Hiện đại cũng thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế thông qua việc tạo việc làm, khuyến khích sự đổi mới và đóng góp vào sự mở rộng của ngành bán lẻ. Đó cũng là điều kiện cho việc tích hợp các nhà sản xuất địa phương vào chuỗi cung ứng lớn hơn, thúc đẩy các ngành nông nghiệp và sản xuất. WinCommerce đã thực hiện liên tục các chương trình khuyến mãi, từ sản phẩm nông sản trong nước đến hàng nhập khẩu, góp phần giúp cho WinCommerce được biết đến như một "Kỳ lân tiêu dùng" tại Việt Nam.

Thương mại Điện tử tại Việt Nam

Tính cách hiện đại và yêu thích công nghệ của người tiêu dùng Việt Nam đang thúc đẩy một cuộc cách mạng số hóa. Với sự bùng nổ của smartphone và mức phí truy cập internet thấp, thương mại điện tử trở nên ngày càng thu hút. Nghiên cứu của McKinsey cho thấy số tiền chi trực tuyến tại Việt Nam đã tăng với tỷ suất tăng trưởng hàng năm (CAGR) ấn tượng khoảng 40%.

Đáng chú ý, cuộc khảo sát của PwC cho thấy người tiêu dùng Việt Nam rất sẵn lòng tham gia mua sắm trực tuyến, với 87% người tham gia đã từng thực hiện ít nhất một lần mua sắm trực tuyến trong năm qua. Sự mở cửa này đối với thương mại điện tử còn được thúc đẩy mạnh hơn bởi một dân số trẻ và thông thạo công nghệ số, với độ tuổi trung bình khoảng 30 tuổi.

Vai trò của mạng xã hội và nội dung số trong việc hình thành quyết định của người tiêu dùng cũng thay đổi theo đó. McKinsey nhấn mạnh rằng người tiêu dùng Việt Nam là những người sử dụng chủ động các nền tảng mạng xã hội không chỉ để tương tác mà còn để tìm hiểu sản phẩm và khám phá. Khoảng 60% người tiêu dùng tại Việt Nam dựa vào mạng xã hội để tìm cảm hứng cho việc mua sắm.

Hơn nữa, cuộc khảo sát của PwC nhấn mạnh tầm quan trọng của nền tảng này khi 84% người tham gia khảo sát cho biết họ bị ảnh hưởng bởi đánh giá trực tuyến và các đề xuất khi đưa ra quyết định mua sắm. Điều này làm nổi bật sự quan trọng của sự hiện diện mạnh mẽ trên mạng đối với các thương hiệu muốn thu hút sự chú ý của người tiêu dùng Việt Nam.

Công ty nghiên cứu thị trường GWI cho biết người tiêu dùng Việt Nam đã trải qua việc mua sắm trực tuyến với tỷ lệ tương đương hoặc thậm chí cao hơn so với trung bình thế giới đối với một số sản phẩm cụ thể. Họ cũng yêu cầu các thương hiệu của họ phải Thông minh (56%), Đáng tin cậy (54%) và Chân thực (52%).

Giữa trung tâm của cuộc biến đổi này là thương mại hiện đại, một lĩnh vực đa dạng bao gồm nhiều định dạng cửa hàng bán lẻ và các nền tảng trực tuyến. Như ví dụ trên, ngoài các cửa hàng vật lý, người tiêu dùng của WinCommerce cũng có thể mua sắm trực tuyến với sự giúp đỡ từ dịch vụ khách hàng.

Ngành thương mại điện tử đã trải qua một quá trình tăng trưởng nhanh chóng tại Việt Nam, thay đổi cách mọi người mua sắm. Lazada, một cái tên tiêu biểu trong ngành này, cung cấp các sản phẩm đa dạng, từ điện tử và thời trang đến các sản phẩm cần thiết cho gia đình. Giao diện dễ sử dụng, các lựa chọn thanh toán an toàn và dịch vụ giao hàng nhanh chóng đã làm cho việc mua sắm trực tuyến trở nên tiện lợi và hấp dẫn đối với hàng triệu người tiêu dùng Việt Nam. Các chương trình sale hàng tháng hấp dẫn của Lazada như 8.8 hay 11.11 với những khuyến mại và giảm giá hấp dẫn đã tạo thành sức hút to lớn với khách hàng, thúc đẩy doanh thu khổng l