Cơ hội đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo: Việt Nam như ngôi sao đang lên
Trong vài thập kỷ qua, Việt Nam đã nổi lên như một điểm đầu tư hứa hẹn trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo. Thống kê từ Google, Temasek và Bain & Company cho thấy rằng Việt Nam đã có sự tăng trưởng cao nhất trong nền kinh tế số ở Đông Nam Á với mức tăng 28% từ 18 tỷ đô la vào năm 2021 lên 23 tỷ đô la vào năm 2022. Với sự tập trung mạnh mẽ vào việc phát triển các lĩnh vực khoa học và công nghệ và sự hỗ trợ từ chính phủ, nền kinh tế đang phát triển này đang tạo ra hàng loạt cơ hội cho các nhà đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.
Các hỗ trợ và sáng kiến từ Chính phủ Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đã nhận thức vai trò quan trọng của công nghệ và đổi mới sáng tạo trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đã triển khai nhiều sáng kiến để thúc đẩy đầu tư trong lĩnh vực này. Theo Báo cáo Đổi mới Sáng tạo và Đầu tư Công nghệ Việt Nam năm 2023 do Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia Việt Nam (NIC) và Do Ventures thực hiện, Chính phủ đã giới thiệu các chính sách và ưu đãi thuận lợi để thu hút đầu tư vào công nghệ và đổi mới. Các biện pháp này bao gồm các ưu đãi về thuế, thực hiện thủ tục hành chính một cách thuận tiện và hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Nhờ các thỏa thuận thương mại tự do song phương và đa phương gần đây, Việt Nam đã xếp hạng ở vị trí thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á trong lĩnh vực thu hút vốn đầu tư với số lượng thương vụ đầu tư và thứ 4 về giá trị giao dịch. Tại cấp chính phủ, Chiến lược Hợp tác Đầu tư Nước ngoài cho giai đoạn 2021-2030 nhằm mục tiêu nâng tỷ lệ dòng vốn đăng ký từ một số quốc gia và vùng lãnh thổ cụ thể lên trên 70% trong giai đoạn 2021 - 2025 và 75% vào giai đoạn 2026 - 2030. Chiến lược cũng nhằm mục tiêu tăng số lượng tập đoàn đa quốc gia được liệt kê trong danh sách Fortune Global 500 kinh doanh tại Việt Nam lên 50% vào năm 2030. Các cơ quan liên quan khác của Việt Nam như NIC đã tích cực hỗ trợ các nhà đầu tư trong suốt quá trình đầu tư, cung cấp những hướng dẫn quý báu và hỗ trợ thâm nhập vào thị trường.
Do đó, nhiều tập đoàn đa quốc gia đã lựa chọn Việt Nam làm cơ sở sản xuất, bao gồm những tên tuổi như Samsung, LG và Foxconn. Các tập đoàn quốc tế khác như Panasonic, Yamaha, Bosch, GE, HP và Piaggio thậm chí còn có các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) tại đây, cho thấy đất nước này không chỉ là một trung tâm sản xuất mà còn có tiềm năng trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo và tiếp thị. Sự phát triển của các đối tác công tư (PPP) và việc thành lập các trung tâm đổi mới sáng tạo và các khu công nghệ như ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho sự hợp tác giữa doanh nghiệp và giới chuyên gia.
Năm ngoái, các nhà đầu tư nước ngoài đã rót tiền vào 19 trong số 21 lĩnh vực kinh tế dân sự của đất nước, trong đó công nghệ là một trong những lĩnh vực được đầu tư nhiều nhất. Về mặt các dự án mới, các dự án công nghệ chiếm 16,7% tổng số dự án vào năm 2021. Cùng với các nguồn vốn khác, theo UNDP Việt Nam, các nhà đầu tư có xu hướng ưu tiên công nghệ cao, cùng với các ngành công nghiệp bền vững khác như năng lượng xanh, giáo dục và chăm sóc sức khỏe.
Bản đồ cơ hội đầu tư SDG tại Việt Nam — Nguồn: UNDP Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đã thực hiện nhiều biện pháp để tăng cường quá trình chuyển đổi số thông qua sự thay đổi trong nhận thức, chiến lược kinh doanh và các động thái khuyến khích về việc số hóa các doanh nghiệp, hệ thống quản lý hành chính và ngành công nghiệp. Điều này đã tạo ra cơ hội cho các công ty công nghệ tại Việt Nam, đặc biệt là trong các lĩnh vực như điện toán đám mây (cloud), trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (ML) và phân tích dữ liệu lớn (big data).
Hệ sinh thái thuận lợi cho phát triển công nghệ mới
Bức cảnh công nghệ và đổi mới tại Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, được thúc đẩy bởi một hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động và một dân số trẻ, hiểu biết về công nghệ, với hơn 64 triệu người dùng internet và tỷ lệ sở hữu điện thoại thông minh trên 70%. Việt Nam có một hệ sinh thái khởi nghiệp đang phát triển nhanh chóng, với hơn 3.000 startup trong các lĩnh vực khác nhau như fintech, thương mại điện tử, công nghệ cao về sức khỏe và logistics. Một số startup Việt Nam thành công nhất bao gồm VNG, Tiki và Sendo, và TP. Hồ Chí Minh trở thành trung tâm công nghệ phát triển nóng nhất, theo sau là Hà Nội.
Nguồn: World Bank, Bộ Thông tin & Truyền thông, Hiệp hội Internet Việt Nam
Sự gia tăng của các trung tâm ủng hộ, tăng tốc và không gian làm việc chung cung cấp cho các startup tài nguyên cần thiết và hướng dẫn để phát triển mạnh mẽ. Tổ chức Sáng chế Quốc tế (WIPO) cũng xếp hạng Việt Nam ở vị trí thứ 48 trong tổng số 132 nền kinh tế, sau Singapore (thứ 7) và Thái Lan (thứ 43) trong Chỉ số Đổi mới Toàn cầu (GII) năm 2022.
Lực lượng thúc đẩy chính cho sự tăng trưởng kinh tế số ở Việt Nam chính là thương mại điện tử, với tỷ lệ tăng trưởng 26% so với năm trước. Sau đại dịch COVID-19, Việt Nam là một trong những quốc gia đã nhanh chóng khôi phục hoạt động kinh doanh trở lại với tình hình mới. Tuy nhiên, một số xu hướng tiêu dùng mới hình thành và được thúc đẩy trong thời kỳ đại dịch vẫn được duy trì. Khoảng 90% người tiêu dùng số hóa muốn tăng sử dụng các nền tảng thương mại điện tử trong 12 tháng tới. Hầu hết người tiêu dùng tập trung vào dịch vụ giao thức ăn (60%) và mua sắm thực phẩm trực tuyến (54%).
Thương mại điện tử được coi là một trong những ngành hấp dẫn nhất đối với cả các nhà đầu tư trong nước và quốc tế, không chỉ có các đối thủ quốc tế như Shopee và Lazada, mà còn có các startup Việt Nam như Tiki. Báo cáo "Nền kinh tế số 2022" của Google, Temasek và Bain & Company cho biết trong thời kỳ bình thường mới, người tiêu dùng sẽ duy trì thói quen mua sắm trực tuyến của họ, và tám trên mười người sẽ tiếp tục mua sắm trực tuyến vì sự tiện lợi. Tuy nhiên, lo ngại về đại dịch và nền kinh tế toàn cầu khiến người tiêu dùng thắt dây tiền, điều này giải thích tại sao mức tiêu dùng trung bình thấp hơn so với hai năm trước. Người tiêu dùng số tại các thành phố Việt Nam có mức độ sử dụng dịch vụ số cao nhất, lần lượt là 96%, 85% và 85% đối với thương mại điện tử, giao thức ăn và vận chuyển.
Sự số hóa và đổi mới cũng đã mở ra một cửa ngõ mới cho ngành viễn thông. Các nhà điều hành mạng ảo di động như Mobicast (một công ty thành viên của Tập đoàn Masan), là các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông không sở hữu cơ sở hạ tầng viễn thông không dây. Thay vào đó, họ hợp tác với các nhà điều hành mạng di động truyền thống để sử dụng dịch vụ truyền tải dựa trên phổ sóng radio và cơ sở hạ tầng mạng không dây của họ để cung cấp dịch vụ viễn thông cho người tiêu dùng.
Dịch vụ tài chính số cũng tiếp tục phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Ngành cho vay số hóa ghi nhận tỷ lệ tăng trưởng hàng năm (CAGR) nhanh nhất với 114%. Cùng với Indonesia, Việt Nam có "quyền thắng" lớn trong việc phát triển ngân hàng số ở Đông Nam Á với tỷ lệ số hóa thấp của người không có tài khoản ngân hàng và có tài khoản ngân hàng còn tiềm năng lớn. Có một số ngân hàng chỉ hoạt động trực tuyến (ngân hàng số, ngân hàng thách thức) đang cạnh tranh với ngân hàng truyền thống, những ngân hàng này cũng đã áp dụng số hóa, để mang đến dịch vụ ngân hàng tiện lợi nhất với ít phí hoặc không phí đối với khách hàng của họ. Superapps, ví điện tử và các loại chương trình khách hàng trung thành khác cũng đã tìm thấy cơ hội lớn để tiếp cận và phục vụ khách hàng Việt Nam trong những năm gần đây.
Trong khi đó, tần suất tiêu thụ nội dung số của người Việt Nam thấp hơn so với trung bình khu vực. Khoảng 23% người được khảo sát cho biết họ xem video theo yêu cầu ít nhất một lần mỗi tuần, trong khi 19% dành thời gian cho trò chơi trực tuyến và 16% nghe nhạc. Tỷ lệ trung bình khu vực Đông Nam Á là 33%, 29% và 28% tương ứng, trở lại mức trung bình sau đại dịch.
Xu hướng M&A hai chiều tại Viêt Nam
Sức hấp dẫn của Việt Nam đối với đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới đang tăng cao, như đã thể hiện qua các dòng vốn báo cáo trong năm 2023. Các công ty quản lý vốn rủi ro từ khắp nơi trên thế giới đang tích cực tìm kiếm cơ hội trong các lĩnh vực công nghệ và đổi mới tại Việt Nam. Sự tràn đổ của vốn này đã thúc đẩy sự phát triển của các công ty khởi nghiệp và tăng cường hệ sinh thái đổi mới của đất nước.
Mặc dù có sự suy giảm nhẹ trong số quỹ đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam trong năm qua, những nhà đầu tư vẫn tiếp tục thể hiện sự quan tâm đối với các công ty khởi nghiệp Việt Nam. Trong một sự phát triển đáng chú ý, các nhà đầu tư Việt Nam đã lần đầu tiên trở thành những người đầu tư hoạt động nhất. Theo nghiên cứu của Do Ventures, NIC và Cento Ventures, các công ty quản lý vốn rủi ro địa phương đóng vai trò quan trọng hơn trong hệ sinh thái công ty khởi nghiệp Việt Nam do họ đầu tư ở giai đoạn sớm hơn so với các quỹ đầu tư nước ngoài đã có uy tín hơn. Trong năm 2022, các quỹ địa phương chiếm 46% trong tổng số giao dịch và 45% trong tổng giá trị giao dịch, đánh dấu mức cao kỷ lục là 287 triệu đô la Mỹ.
Việt Nam đã tạo nên một sự xuất hiện đáng kể khi trở thành một trong những nhà đầu tư hoạt động sôi nổi nhất trong khu vực, sở hữu cả doanh nghiệp công nghệ trong nước và nước ngoài. Trong năm nay, The Sherpa, một công ty thành viên khác của Tập đoàn Masan, đã cam kết đầu tư lên đến 105 triệu đô la Mỹ để sở hữu 25% cổ phần tại Trust IQ, công ty công nghệ có trụ sở tại Singapore, sở hữu nền tảng đánh giá tín dụng Trusting Social. Theo thông báo của công ty, thông qua thỏa thuận này, Masan nhằm mục tiêu gia tăng việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) trong ngành bán lẻ và tiêu dùng. Cả hai bên sẽ cùng làm việc để xây dựng một nền tảng truy cập tín dụng cho người tiêu dùng tại Việt Nam và khu vực châu Á dựa trên các chương trình khách hàng thân thiết mà không yêu cầu chứng minh thu nhập, cùng với các dự án khác.
Một ví dụ khác là việc đầu tư của Tập đoàn Masan vào Nyobolt, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Anh, công nghệ sạc nhanh của họ có thể cho phép sạc nhanh gấp đôi so với công nghệ nhanh nhất hiện tại trên thị trường. Thỏa thuận này đã được thực hiện thông qua H.C. Starck - một công ty thành viên thuộc Masan High-Tech Materials, chủ sở hữu mỏ đa kim Núi Pháo tại Việt Nam. Công nghệ của Nyobolt sử dụng vật liệu volfram tiên tiến của HCS trong lớp phủ anode của pin để sản xuất pin chất lượng cao. Với mật độ năng lượng ghi nhận cao kỷ lục và tốc độ sạc siêu nhanh, pin thế hệ mới này sẽ đền bù cho các hạn chế của pin thông thường như độ nhạy cảm, gia tăng nhiệt và chi phí quá cao. Trong năm ngoái, Nyobolt đã nhận đầu tư trị giá 45 triệu bảng Anh (53,3 triệu đô la Mỹ), giúp công ty mở rộng hoạt động của họ tại Anh và Hoa Kỳ để tập trung vào phát triển pin volfram thế hệ tiếp theo.
Với những khoản đầu tư này, Tập đoàn Masan không chỉ có cơ hội tiếp cận các công nghệ tiên tiến mà còn thiết lập các đối tác có giá trị với các người chơi toàn cầu trong các ngành công nghiệp của họ. Những sự hợp tác này cho phép chia sẻ kiến thức, chuyển giao công nghệ và tạo ra tiềm năng hợp tác, tạo ra cơ hội cho sự phát triển chung và mở rộng thị trường. Với mục tiêu 'Go Global' của họ, Tập đoàn Masan tiếp tục đầu tư vào các doanh nghiệp dựa trên công nghệ, hoàn thành hệ sinh thái kỹ thuật số sáng tạo của họ tại Việt Nam và mở rộng sang các quốc gia khác.
Nhìn vào tương lai, viễn cảnh đầu tư của Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới đầy hứa hẹn, được xếp hạng là một trong những thị trường mạnh mẽ và hoạt động nhất tại Đông Nam Á. Cam kết của chính phủ trong việc tạo điều kiện thuận lợi, kết hợp với dân số trẻ và thông thạo công nghệ của đất nước, cung cấp nền tảng vững chắc cho sự phát triển tiếp theo. Sự phát triển liên tục của các trung tâm đổi mới, các khu công nghệ và các trung tâm ủy thác sẽ tiếp tục nuôi dưỡng tài năng khởi nghiệp và thu hút đầu tư.